W narodowej tradycji literackiej ważne miejsce wyznaczają epopeje. Obok najbardziej znanej, którą stanowi “Pan Tadeusz” znajdziemy także odmienną publikację, która spełnia wyznaczniki tego wyjątkowego gatunku. “Nad Niemnem” Orzeszkowej to powieść, która została wydana w okresie pozytywizmu. Prezentuje ona rozległą panoramę egzystencji dziewiętnastowiecznej szlachty.
Najważniejsi bohaterowie to mieszkańcy szlacheckiego dworu. Po powstaniu z 1863 roku bez przerwy mają do czynienia z problemami finansowymi. Pomimo tego ich domostwo dosyć często odwiedzają bardziej majętni sąsiedzi i członkowie ważnych rodów. Obok ziemiaństwa pozytywistka ukazała także życie pozbawionej pozycji – Bohatyrowiczów. Mimo trudnej sytuacji umieją mieć radość z prostego życia, a niewątpliwie kochają swój kraj.
Prócz konfliktów w utworze “Nad Niemnem“ została też przedstawiona istota zachowania tradycji oraz ustawicznej pracy. Autorka jest przekonana, że jedynie dzięki tym wartościom można szczęśliwie przetrwać w trudnych czasach w niepewnych czasach.
Tym, dla których moralne wskazówki nie są istotne dzieło przedstawia odmienną tematykę. Jest to temat powstającej czułości pomiędzy młodym Bohatyrowiczem, a panną Orzelską. Z początku na ich drodze do szczęścia tworzy się kilka przeszkód, między innymi mieszkanka Korczyna nie potrafi pracować fizycznie, mimo tego na koniec zaprezentowana historia kończy się pozytywnie, a Jan i Justyna wyznają sobie uczucie.