W narodowej epice ważne miejsce stanowią epopeje narodowe. Oprócz znakomitej, którą stanowi “Pan Tadeusz” odszukamy również inną książkę, która zawiera wyznaczniki tego unikalnego gatunku. “Nad Niemnem” Orzeszkowej to powieść, która została stworzona w pozytywizmie. Prezentuje ona szeroką panoramę egzystencji polskiej szlachty.
Pierwszoplanowi bohaterowie to mieszkańcy szlacheckiego dworu. Po powstaniu styczniowym niezmiennie mają do czynienia z problemami pieniężnymi. Jednak ich rodzinę nierzadko odwiedzają majętniejsi znajomi i reprezentanci ważnych rodów. Obok ziemiaństwa autorka ukazała także życie zubożałej szlachty – której bliżej do chłopów niż szlachty. Mimo uciążliwej sytuacji wiedzą jak docenić proste życie, a niewątpliwie są patriotami.
Prócz niesnasek w powieści “Nad Niemnem“ jest też ukazana idea tradycji oraz wytężonej pracy. Orzeszkowa uważa, że jedynie dzięki tym wartościom można spokojnie egzystować w trudnych czasach w niepewnych czasach.
Tym, dla których etyczne napomknienia nie są ważne książka przedstawia odmienną tematykę. Jest to wątek powstającej namiętności pomiędzy młodym Bohatyrowiczem, a Justyną Orzelską. Początkowo na ich drodze do szczęścia powstaje wiele przeszkód, na przykład panna Orzelska nie jest przyzwyczajona pracować fizycznie, jednak w zakończeniu cała historia kończy się optymistycznie, a decydują związać się.