Najbardziej docenianą patriotyczną książką jest dzieło Pan Tadeusz Mickiewicza. Poeta stworzył swą epopeję podczas pobytu za granicą, gdy Rzeczpospolita była pod zaborami. Chciał utrwalić przeszły świat szlachecki i jego charakter.
Pan Tadeusz jako epopeja przedstawia panoramiczny przekrój polskiego społeczeństwa. Maluje życie i tradycje panujące na Litwie. Oprócz podstawowego wątku – czyli przypadków odbywających się w dworku szlacheckim po przybyciu jednego z głównych bohaterów, możemy w niej znaleźć takie tematy jak losy Jacka Soplicy, cechy szlachty, intrygi miłosne czy opisy zajazdu. Kanwą trzynastozgłoskowca jest spór o nieruchomość pomiędzy dwoma wpływowymi rodzinami. Wydarzenia uzupełniają niesłychanie malarskie opisy przyrody, a wśród nich te poświęcone: wschodowi słońca.
Na uwagę zasługuje niesamowity język, którym była opowiedziana książka. Na prawie każdej stronicy znajdziemy liczne opisy i porównania. Czytających zadziwić powinna wyjątkowa staranność o piękno języka.
Pan Tadeusz to również jedyne w swoim rodzaju źródło historyczne przybliżające mentalność szlachty z początku XIX wieku. Także z powodu tego musi być znane każdemu patriocie, jak również przedstawicielom innych państw pragnących poznać naszą obyczajowość.