Berberys w ogrodzie

Do rodziny berberysowatych (Berberidaceae) należy około 200 gatunków berberysów
rozmieszczonych na całej globu. Z bardziej istotnych spotykanych w Polsce
i Europie można wymienić berberys zwyczajny (Berberis vulgaris L.), berberys
Thunberga (Berberis thunbergii D.C.), berberys syberyjski (Berberis sibirica Pall), berberys
ostry (Berberis aristata D.C.) i berberys Wilsona (Berberis Wilsonae Hemsl.et
Wils.), berberys koreański (Berberis koreana Palib.).
Owoce wszystkich tych gatunków są jadalne i mogą być wykorzystane w przetwórstwie
domowym. Berberys można obsługiwać jako dobry wypełniaczch dekoracyjny przykładowo. układając bukiety ślubne albo inne wiazanki.
Najbardziej znanym jest berberys prosty. Występuje on dość powszechnie
w stanie naturalnym na terenie całego państwie. Znany jest też berberys Thunberga,
szczególnie odmiany o czerwonym zabarwieniu liści. W dużej liczbie przypadków sadzony jest jako roślina
ozdobna wolnorosnąca lub w żywopłocie.
Berberys pospolity i Thunberga są krzewami dorastającymi do 2,5-3 m. Mają
gałązki kolczaste , giętkie i cienkie. Liście są odwrotnie jajowate o brzegach
drobno ząbkowanych. Krzewy kwitną żółto, a kwiaty zebrane są w groniaste kwiatostany.
Owocem jest podłużna jagoda. W owocu znajduje się jedno lub dwa nasiona.
Owoce mają długość 9-12 mm, są podłużnie eliptyczne barwy lśniąco czerwonej.
Dojrzewają we wrześniu lub w październiku. Po dojrzeniu łatwo się osypują. Owoce
berberysu zwyczajnego zawierają 31,6 % suchej masy, a w tym 4,6-12,1% cukrów,
0,92 % związków pektynowych (w tym rozpuszczalnych 0,54 %), 3,8-6,7 % kwasów
organicznych, 22,3 % kwasu askorbinowego (witamina C). Ilość barwników i związków
garbnikowych jest różna w współzależności od miejsca uprawy (od 1030 do 2700

mg%). Dominują flawonoidy. Na leukoantocjany przypada 480 mg%, katechiny 275
%, antocjany 775 mg %.
W owocach berberysu Thunberga znajduje się 19,6 % suchej masy w tym 6,4-
10,3% cukrów, 0,94 % związków pektynowych (z równą ilością rozpuszczalnych i
nierozpuszczalnych), 4,0 – 6,9 % kwasów organicznych z dominowaniem kwasu jabłkowego
(3,32 %) i cytrynowego (2,61 %). Kwas winowy stanowi 0,30 %, bursztynowy
0,14 % i fumarowy 0,05 %. Kwas askorbinowy występuje w ilości od 2290 do
2830 mg%. W dojrzałych owocach znajduje się 575 mg% antocjanów, 115 mg% leukoantocyjanów,
130 mg% katechin i około 200 mg% flawonoidów.
W suchej masie owoców berberysu Thunberga znajduje się od 40 do 430 mg%
alkaloidów. W 60-80 % jest to berberyna. W owocach berberysu codziennego jest
mniej więcej 174 mg% alkaloidów, w tym w miąższu 15, a w nasionach 159 mg%. W obydwu
gatunkach z całej gamy alkaloidów (około 11) dominuje berberyna – około 60 %.
Miąższ owoców berberysu zawiera prowitaminę A, sole mineralne. Owoce zawierają
mniej więcej 0,66 % karotenu.
W ustaleniach ogrodu działkowego lub przydomowego krzewy berberysu najlepiej
sadzić w miejscach, gdzie nie będą przeszkadzały (kolce na pędach), i równocześnie
dekorowały. Wystarczy posadzić 1-2 krzewy w rogach ogrodu lub jako wolno rosnące
na tle trawnika. Przy sadzeniu trzeba pamiętać, że wysokość krzewów po paru
latach ma możliwość wynosić 2-3 m, a rosnący swobodnie krzew zajmie 4-5 m2. Można go
zmniejszać przez cięcie.
Do ogrodów nadają się szczególnie gatunki odporne na rdzę zbożową (przejściowy
żywiciel tej choroby zbóż) takie jak berberys Thunberga czy koreański. Są one
bardzo ładne, w szczególności odmiany czerwonolistne.
Berberysy nie są wymagające. Rosną dobrze na glebach lekkich, przepuszczalnych.
Znoszą mało ważące zacienienie. Rozmnażają się łatwo z nasion, a także z odkładów i
sadzonek zdrewniałych. Na sadzonki zdrewniałe należy przeznaczać pędy z ostatniego
przyrostu rocznego. Sadzonka o długości 10-15 cm powinna posiadać 4-6 pączków. Sadzić
można jesienią lub na przedwiośniu po odmarznięciu gleby, tak żeby jeden pączek był
nad powierzchnią.

Łatwo można zdobyć sadzonkę, odkopując ukorzeniony pęd od rozrośniętego
starszego krzewu. Berberys nie wymaga specjalnego nawożenia. Nawożenie stosowane
w ogrodzie wystarczy też dla krzewów berberysu.
Owoce berberysu wykorzystywane są w gospodarstwie domowym do sporządzania
różnych napojów, konfitur, kompotów i tym podobne. W lecznictwie poza owoców wykorzystywane
są też liście, kora i korzenie. Sporządza się z nich lekarstwa przeciw
pasożytom przewodu pokarmowego, a również preparaty krwiotwórcze.

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.