Bez czarny

Bez czarny (Sambucus nigra L.) powinno się do rodziny przewiertniowatych (Caprifoliaceae).
Wytwarza krzewy albo w dość małej liczbie przypadków małe drzewa i występuje dość pospolicie na terenie
całej Polski. Nierzadko produkuje dość gęste zarośla. Dorasta do 6 m.
Młode gałęzie mają barwę jasnoszarą, starsze ciemnoszarą albo brunatną. Liście
od spodu są nieco owłosione nieparzysto pierzaste złożone z siedmiu ząbkowanych
listków. Roztarte wydają nieprzyjemny zapach. Kwiaty zebrane w płaskich i szerokich
baldachach. Są małe barwy żółtawobiałej. Wydzielają duszący zapach. Po przekwitnięciu
zawiązują się owoce o średnicy 6-8 mm, na sam początek zielone, w okresie dojrzewania
brązowe, a w fazie zypełnej dojrzałości czarne. Dojrzewają nie w każdej chwili równomiernie.
Owoce zbiera się wtedy, gdy wszelkie w baldachu są czarne. Zazwyczaj następuje
to w październiku. Opóźnienie zbioru stwarza duże straty ze względu na osypywanie
jagód po przymrozkach i wydziobywanie ich przez ptactwo. Ta roslina w wielu wypadkach jest wykorzystywana w kwiaciarniach gdyż pięknie sie komponuje i produkuje bukiety ślubne.
Znakomita większość części składowych rośliny posiada właściwości lecznicze tj.: kora, korzenie,
liście, kwiaty i owoce. Kwiaty i owoce wykorzystywane są także w przetwórstwie.
Owoce czarnego bzu są bogate w składniki organiczne i mineralne. Według Pietrowej
(1987) zawierają one 18,2 % suchej masy, w tym pięć,2-7,4 % cukrów, 1 % związków
pektynowych, 1,3 % kwasów. W cukrach dominuje glukoza i fruktoza. W związkach
pektynowych 60 % stanowi protopektyna. W zestawie kwasów organicznych dominuje
kwas jabłkowy. Inne kwasy czyli: octowy, winowy, walerianowy, chinowy i
259
chlorogenowy występują w mniejszych ilościach. Prócz tego owoce zawierają 7 % błonnika,
2,56 % związków azotowych, 0,64 % związków mineralnych i 10-50 mg% kwasu
askorbinowego (witamina C). Zawartość polifenoli sięga 2960 mg%, leukoantocyjanów
130 mg%, katechin 90 mg%, flawonoidów 100 mg%. Większą część polifenoli
stanowią antocyjany – 2400 mg%. Są one pochodnymi cyjanidyny w połączeniu z
ramnozą i glukozą.
Owoce niedojrzałe zawierają glukozyd sambunigrynę (taki sam do amygdaliny
w nasionach jabłek). Przy hydrolizie tego glukozydu (przykładowo. przez działanie soków żołądkowych)
powstaje kwas pruski i koniina tożsama do nikotyny. W dojrzałych owocach
sambunigryna i koniina nie występują.
Bez czarny może być uprawiany przede wszystkim w ogrodach większych. Może być
także sadzony w parkach. Wyjątkowo pięknie wygląda w okresie kwitnienia i po
pełnym dojrzeniu owoców. Wymaga gleb bogatych w wapń, znosi niewielkie zasolenie
gleby. Dobrze rośnie na glebie próchnicznej. Może rosnąć na glebach bardziej
wilgotnych, ale spotkać go również można na dość suchych nieużytkach.
Pod jeden krzew należy poświęcić choćby 4-6 m2 parcele niezacienionej
(obficiej plonuje). Jeśli sadzi się go więcej i rzędowo, to trzeba zastosować rozstawę
pięć x 4 m lub 6 x 4 m. Średnica rozrośniętej korony konarów krzewu może wynosić
2-3 m. Dużo bzu czarnego rośnie w Polsce w stanie dzikim i nie koniecznie musimy
sadzić tę roślinę w ogrodzie. Potrzebne nam na przetwory, i do leczenia owoce i
kwiaty możemy zebrać z naturalnych siedlisk.
Krzewy bzu czarnego są dość odporne na choroby i szkodniki. Nie wymagają
również specjalnego nawożenia. Wystarczy im nawożenie zastosowane na całej działce-
.Wskazane jest jednakże co cztery lata ściółkowanie pod krzewami obornikiem, i przysypanie
go ziemią.
Bez czarny łatwo rozmnaża się z nasion. Wydobywamy je z owoców i wysiewamy
jesienią do gruntu. Wiosną po wschodach przerywamy tak, żeby siewka od siewki
rosła w odległości mniej więcej 30 cm. Łatwo też rozmnaża się z sadzonek zdrewniałych..
Cięcie sadzonek z pędów jednorocznych najlepiej przeprowadzić jesienią. Jedna sadzonka
powinna mieć 4-5 oczek. Nad ziemią pozostawiamy dwa oczka.

Leave a Reply

You must be logged in to post a comment.