Cytryniec chiński ( Schisandra chinensis Ball.) to lewoskrętne drzewiaste pnącze
z rodziny cytryńcowatych ( Schisandraceae Blume). Jest jednym z 12 gatunków
występujących we wschodniej i południowej Azji. Rośnie dziko w południowych Chinach
i na Dalekim Wschodzie. Sadzony jest w parkach i ogrodach europejskiej części
Rosji. Jego pędy dorastają do 10-15 m, są ciemnobrunatne, giętkie wiją się, ścielą się
lub wspinają po naturalnych podporach. Posiada liście skrętoległe z ogonkiem, eliptycznie
lub odwrotnie jajowate, zaostrzone. Osadzone są pęczkami na krótkopędach. Pod
spodem są słabo owłosione. Po roztarciu przyjemnie pachną.
Cytryniec chiński jest rośliną dwupienną. Posiada kwiaty jednopłciowe białe lub
kremowe, w pewnych przypadkach różowawe, zwisające, o średnicy 1,5 cm, Zebrane po 2-5 na różowoczerwonych
szypułkach. Kwiaty męskie posiadają w większości przypadków pięć pręcików. Kwitnienie
przypada na maj i początki czerwca. Ze względu na swój niecodzienny widok znajduje też zastosowanie w dekoratorstwie i florystyce jako podstawa zleceń takich jak: bukiety ślubne, butonierki czy bukiety okolicznościowe.
Owoce – jagody, kuliste, ciemnoczerwone, soczyste posiadają średnicę 1 cm. Dojrzewają
we wrześniu i w październiku. Dno kwiatowe w czasie dojrzewania silnie się
wydłuża. Tworzy się groniastopodobny owocostan z 10-40 owockami o swoistym
smaku, nieco przypominającym cytrynę. Owocki posiadają po 1-2 nasiona błyszczące, nerkowate,
żółte albo jasnopomarańczowe ( po przechowaniu brązowoochrowe z mocną
łupiną). Masa 1000 nasion wynosi 16-26 g. Poza owockami i liśćmi również kora łodyg
i korzeni ma specyficzny cytrynowy zapach.
Cytryniec chiński jest cenną rośliną leczniczą, technologiczną, konsumpcyjną i
ozdobną. Do celów leczniczych wykorzystywane są pędy, owoce i nasiona. Sok owoców
zawiera: 1,5 % cukrów, 8,5-9,8 % kwasów organicznych oraz ponad 30 mg% witaminy
C. Owoce z powodzeniem mogą zastępować cytrynę. Nasiona posiadają: mniej więcej
0,012 % schizandryny i schizandrolu, 0,03 witaminy E, oraz dodatkowo niemalże 40 % tłuszczu.
Jagody cytryńca zwiększają zdolność do pracy umysłowej i fizycznej. Usuwają
zmęczenie i zaostrzają widzenie w ciemności. Z owoców można sporządzać konfitury,
dżem, napoje chłodzące, a w cukiernictwie nadzienie do cukierków. Sok bywa używany
jako dodatek smakowy do win. Z kory i liści można sporządzać herbatę.
Cytryniec jest wytrzymały na surowe okoliczności klimatyczne. Lubi gleby mało ważące i
nie znosi gleb ciężkich i wysokiego poziomu wody gruntowej. Nie jest odporny na suszę.
Jest rośliną światłolubną, dlatego nie należy go sadzić w cieniu.
Uprawia się go w szpalerze przy podporach, w kształcie dużej litery T. Podpory
muszą posiadać wysokość 3-3,5 m. Ustawia się je co 6-8 m. Poprzeczki łączy się drutem.
Siewki sadzi się w dwóch rzędach odległych o 1 m (pod drutem), a w rzędzie co 60-70
cm naprzemianlegle. Odległość między szpalerami powinna wynosić 2-2,pięć m. Do drutu
nad sadzonkami przymocowuje się pionowe sznury, po których pędy pną się do góry.
Zaczyna owocować po 4-5 latach po posadzeniu.
Rozmnaża się go z nasion. Najlepiej wydobyć je bezpośrednio po zbiorze owoców.
Wysiać w rowki odległe od siebie co 20 cm, wtedy nasiona przejdą stratyfikację
w glebie. Głębokość siewu powinna wynosić mniej więcej 1,5-2,0 cm. Na miejsce stałe
przesadza się dopiero 2-3 letnie siewki. Zagony z siewkami powinno się podlewać. Dobrze
też jest ściółkować międzyrzędzia torfem.
Łatwiej jest dostać nowe rośliny cytryńca przez rozmnażanie wegetatywne,
czyli sadzonki zielne, odkopanie kawałka bryły korzeniowej, czy zrobienie odkładu jak
w wypadku winorośli lub porzeczek. Szkółki prowadzą marketing ukorzenionych sadzonek,
często z dużą bryłą korzeniową w doniczce.