Sporo znawców literatury polskiej sadzi, iż najdoskonalszą dziewiętnastowieczną lekturą jest “Lalka” Prusa. Powieściopisarz w tym wielowątkowym dziele zawarł historię pierwszoplanowego bohatera ukazane na tle stolicy Królestwa Polskiego.
Główny temat to miłość, która zbliża Stanisława Wokulskiego i Izabelę Łęska. Główny bohater jest warszawskim kupcem wywodzącym się ze szlachty, a jego miłość pochodzi z arystokratycznego rodu. Ich prawdopodobny związek mógłby zostać źle przyjęty przez otoczenie. Pomimo to bohater skupia wszelkie swoje wysiłki aby zdobyć pokaźny majątek i za jego sprawą zaspokoić wszelkie potrzeby panny Izabeli.
Następnym ważnym w powieści tematem jest pokazanie naszego społeczeństwa żyjącego w stolicy. Przedstawieni są zarówno zajmujący najwyższą pozycję społeczną, ziemiaństwo, mieszczanie jak i biedota. Prócz rodaków w utworze występują różne inne mniejszości narodowe – na przykład Rosjanie. Pozytywistyczny pisarz stroni od nieobiektywnych ocen, pragnąc oddać autentyczny wizerunek mniejszości, z jej mankamentami i zaletami.
Innym problemem lektury “Lalka“ jest stolica Polski. Traktuje się ją nawet jak pojedynczego bohatera. Pisarz opisuje zarówno dzielnice i rejony przebywania bogaczy, na przykład Łazienki, jak i biedaków, t.j. Powiśle. Dokładnie prezentuje rzeczywiste obszary, ich wygląd i mieszkańców. Prócz stolicy Kongresówki znajdziemy również obraz zachodniej stolicy, a także dworu na prowincji.